لجستیک عموما به سازمان‌دهی و اجرای دقیق یک عملیات پیچیده اشاره دارد. از نظر کسب‌وکار، لجستیک مدیریت جریان امور بین نقطه‌ی مبدا و نقطه‌ی مصرف برای تامین نیازهای مشتریان یا شرکت‌ها است. کالاهایی مثل مواد، تجهیزات، منابع و همینطور غذا و سایر مواد مصرفی را می‌توان با لجستیک، مدیریت و سازمان‌دهی کرد. ما در این مطلب تصمیم داریم در مورد مدیریت لجستیک و استفاده از آن در کسب‌وکارها نکاتی را بیان کنیم.
مفهوم لجستیک به دو دسته‌ی درون‌سو و برون‌سو تقسیم می‌شود. لجستیک درون‌سو از مهم‌ترین فرآیندهای زنجیره‌ی تامین به شمار می‌آید که تاکید آن بر مدیریت جابجایی کالا است. لجستیک برون‌سو نیز در زمینه‌ی تامین کالا از انبار و تحویل آن به مشتری فعالیت می‌کند. علاوه بر این دو دسته‌بندی، لجستیک را می‌توان بر مبنای خدماتی که به مشتریان می‌دهد به انواع دیگری تقسیم کرد که در ادامه به آن می‌پردازیم.
در مقابل، مدیریت لجستیک ضعیف و ناکارآمد می‌تواند منجر به تاخیر در حمل محصولات شود که در نتیجه باعث نارضایتی مشتریان، بازگشت و بی‌استفاده شدن محصولات می‌شود. عواقب این‌ها مشکلاتی همچون بالارفتن هزینه‌های شرکت و مشکلات مرتبط با مشتری‌ها است. برای جلوگیری از چنین مشکلاتی، مدیریت لجستیک موثر لازم است که مجموعه‌ای از برنامه‌ریزی‌های دقیق، بررسی صحیح و انتخاب فروشندگان خارجی و همینطور منابع کافی برای رسیدگی به امور هستند.
بنابراین هدف لجستیک تحویل سریع و به موقع کالاها از محل تولید به مصرف‌کننده است. لجستیک علاوه بر حمل و جابجایی کالاها شامل مواردی همچون ذخیره‌سازی و بسته‌بندی کالاها نیز می‌شود. در ادامه توضیح مختصری درباره‌ی اهداف لجستیک می‌آوریم.
مدیریت لجستیک چیست؟
مدیریت لجستیک در واقع سازمان‌دهی عملکردهای مدیریت زنجیره‌ی تامین است که به سازمان‌ها کمک می‌کند فرایندهای انتقال و ذخیره‌ی کالا را برنامه‌ریزی، مدیریت و اجرا کنند. فعالیت‌های مدیریت لجستیک معمولا شامل مدیریت حمل و نقل ورودی و خروجی، مدیریت ناوگان، انبارداری، بررسی مواد، اجرای سفارشات، کنترل موجودی، برنامه‌ریزی عرضه و تقاضا و مدیریت ارائه‌دهندگان خدمات لجستیک، است. به زبان ساده می‌توان لجستیک را داشتن مقدار کافی منبع یا ورودی در زمان مناسب، رساندن آن به مکان مناسب در شرایط مناسب و در نهایت تحویل دادن آن به مشتری‌های داخلی یا خارجی، تعریف کرد.
مفهوم لجستیک به دو دسته‌ی درون‌سو و برون‌سو تقسیم می‌شود. لجستیک درون‌سو از مهم‌ترین فرآیندهای زنجیره‌ی تامین به شمار می‌آید که تاکید آن بر مدیریت جابجایی کالا است. لجستیک برون‌سو نیز در زمینه‌ی تامین کالا از انبار و تحویل آن به مشتری فعالیت می‌کند. علاوه بر این دو دسته‌بندی، لجستیک را می‌توان بر مبنای خدماتی که به مشتریان می‌دهد به انواع دیگری تقسیم کرد که در ادامه به آن می‌پردازیم.
لجستیک معکوس (Reverse Logistics)
لجستیک معکوس شامل تمام فعالیت‌هایی می‌شود که مربوط به استفاده‌ی مجدد از محصولات و مواد است. به طور دقیق می‌توان لجستیک معکوس را فرآیند انتقال کالاها از مقصد نهایی آنها با هدف پس گرفتن کالا یا دفع مناسب آنها تعریف کرد. فعالیت‌های بازسازی یا نوسازی را نیز می‌توان در تعریف لجستیک معکوس قرار داد.لجستیک اضطراری (Emergency Logistics)
لجستیک اضطراری اصطلاحی است که در شرکت‌های حمل و نقل و زنجیره‌ی تامین مورد استفاده قرار می‌گیرد. اگر به هر دلیلی در فرآیند حمل و نقل اختلال یا تاخیری ایجاد شود، نیاز است با سرعت بیشتری آن کالا در زنجیره انتقال قرار گیرد.لجستیک سبز (Green Logistics)
لجستیک سبز را می‌توان تلاش برای اندازه‌گیری و به حداقل رساندن تاثیرات اکولوژیکی فعالیت‌های لجستیکی تعریف کرد. در عمل، لجستیک سبز باید به گونه‌ای انجام شود که برای هر سه موارد اقتصاد، محیط زیست و جامعه مفید باشد.لجستیک توزیع (Distribution Logistics)
لجستیک توزیع که به آن لجستیک حمل و نقل یا لجستیک فروش هم گفته می‌شود، رابط بین تولید و بازار است. این حوزه شامل تمام فرآیندهای توزیع کالا، از تولید تا مشتری، می‌شود. مشتری‌ها می‌توانند مشتری‌های نهایی، توزیع‌کننده‌ها یا پردازش‌کننده‌ها باشند. به بیانی دیگر، لجستیک توزیع شامل بررسی، حمل و نقل و ذخیره‌سازی موقت کالا می‌شود.لجستیک کسب‌وکار (Business Logistics)
لجستیک کسب‌وکار اشاره به گروهی از فعالیت‌های مرتبط دارد که همه‌ی آنها به جابجایی و ذخیره‌سازی محصولات و اطلاعات مرتبط هستند؛ از منابع مواد اولیه‌ی خام گرفته تا مصرف‌کنندگان نهایی و فراتر از آن بازیافت و دفع آنها. لجستیک کسب‌و کار اصطلاح جدیدی است که از سال 1960 ایجاد شد. مشکلات روزافزون شرکت‌های تامین‌کننده با مواد و منابع مورد نیاز، همراه با گسترش جهانی زنجیره‌ی تامین، نیاز به متخصصان لجستیک را برای زنجیره‌ی تامین ایجاد کرده است.اهمیت مدیریت لجستیک
مدیریت لجستیک به دلایل مختلفی برای شرکت‌ها و سازمان‌ها مهم است. در واقع یک مدیریت لجستیک موثر تضمین می‌کند محصولات به ایمن‌ترین، اقتصادی‌ترین و کارآمدترین روش ممکن و همچنین به موقع عرضه شده‌اند. این به نوبه‌ی خود منجر به صرفه‌جویی در هزینه‌های شرکت و رضایت بیشتر مشتریان می‌شود.
در مقابل، مدیریت لجستیک ضعیف و ناکارآمد می‌تواند منجر به تاخیر در حمل محصولات شود که در نتیجه باعث نارضایتی مشتریان، بازگشت و بی‌استفاده شدن محصولات می‌شود. عواقب این‌ها مشکلاتی همچون بالارفتن هزینه‌های شرکت و مشکلات مرتبط با مشتری‌ها است. برای جلوگیری از چنین مشکلاتی، مدیریت لجستیک موثر لازم است که مجموعه‌ای از برنامه‌ریزی‌های دقیق، بررسی صحیح و انتخاب فروشندگان خارجی و همینطور منابع کافی برای رسیدگی به امور هستند.
اهداف مدیریت لجستیک
بین تولید و مصرف یک فاصله‌ی زمانی و مکانی وجود دارد. هدف لجستیک پر کردن این فاصله و خلا است. در گذشته‌ها هدف اصلی لجستیک سر و کار داشتن با فاصله‌های مکانی از طریق افزایش حمل و نقل موثر و کاهش زمان تحویل محمولات بود. اما امروزه مساله‌ی مهم نه تنها سرعت در زمان تحویل کالاها، بلکه چگونگی تحویل به موقع کالاها به مشتریان است. به همین خاطر سیستمی مورد نیاز است که بتواند از عملکردهایی همچون حمل و نقل و ذخیره‌سازی استفاده کند و در عین حال، مقدار، زمان و مکان کالاها را تنظیم کند تا از تحویل بسیار زیاد یا بسیار کم کالا جلوگیری کند. هدف امروزی شرکت‌ها، لجستیک موثر بدون اتلاف زمان است.
بنابراین هدف لجستیک تحویل سریع و به موقع کالاها از محل تولید به مصرف‌کننده است. لجستیک علاوه بر حمل و جابجایی کالاها شامل مواردی همچون ذخیره‌سازی و بسته‌بندی کالاها نیز می‌شود. در ادامه توضیح مختصری درباره‌ی اهداف لجستیک می‌آوریم.
حمل و نقل و تحویل
منظور از حمل و نقل و تحویل، فرستادن کالاها از تولیدکننده به مصرف کننده است. به حمل و نقل، "حمل و نقل اولیه" نیز گفته می‌شود که کالاها را از محل تولید خارج کرده و برای توزیع آماده می‌کند. به تحویل نیز "حمل و نقل ثانویه" گفته می‌شود که منظور از آن حمل و نقل مقادیر کمتری از کالاها در فواصل کوتاه است. حمل و نقل و تحویل کالا حدود 60 درصد از هرینه‌های لجستیک را شامل می‌شوند.ذخیره‌سازی و انبار
مراکز لجستیک و تحویل با مکان‌های ذخیره‌سازی منطبق هستند و تلاش می‌کنند تفاوت زمانی بین تولیدکنندگان و مشتریان را به شیوه‌ای مناسب تنظیم کنند. امکانات ذخیره‌سازی همچنین با فعالیت‌هایی برای حفظ کیفیت و ارزش کالاها مثل یخچال یا فریزر برای نگهداری آنها و همینطور مراکز پردازش غذا، با مکان‌های ذخیره‌سازی، منطبق هستند.بسته‌بندی
فرآیند محافظت از محصولات در برابر آسیب‌های فیزیکی (مثل خراشیدگی یا شکستگی) که در طول فرآیندهای لجستیک اتفاق می‌افتد.حمل بار
به فرآیند حمل و نقل و انتقال بار به داخل و خارج مراکز لجستیک و انبارها، حمل بار می‌گویند. حمل بار به شش فرآیند مجزا تقسیم می‌شود که شامل دسته‌بندی، بارگیری/تخلیه، حمل و نقل، تخصیص (ذخیره‌سازی)، مرتب‌سازی و برداشت، می‌شود.پردازش توزیع
جدا کردن کالاهایی که وارد انبار و مرکز توزیع می‌شوند و سپس مرتب کردن و بسته‌بندی کردن دوباره‌ی آنها به واحدهایی که خرید آن برای مشتری آسان است، یکی دیگر از اهداف مدیریت لجستیک است. بسته‌بندی محصولات، چسباندن یا قرار دادن برچسب قیمت، استفاده از برچسب بر روی کالاهای وارداتی و غیره مثال‌هایی از فرآیندهای توزیع هستند.